Data urodzenia:
22 lipca 1878 lub 1879. Wobec braku metryki, daty rocznej nie udało się
dotąd ustalić z całą pewnością. Korczak wymieniał obie daty, wspominając
w Pamiętniku, że przyczyną niepewności jest to, że ojciec dłuższy czas
nie wyrabiał synowi metryki. Wobec braku metryki, daty rocznej urodzin
Henryka Goldszmita (później znanego powszechniej jako Janusz Korczak)
nie udało się dotąd ustalić z całą pewnością.
Nauka i studia:
1891-1898, nauka w Praskim Gimnazjum, które mieściło się na Pradze przy
zbiegu ówczesnych ulic Brukowej i Namiestnikowskiej; w 1905 szkołę
przeniesiono do własnego gmachu na rogu ulic Jagiellońskiej i
Zygmuntowskiej; istnieje tam do dziś jako Liceum Ogólnokształcące im.
Władysława IV (adres Jagiellońska 38); w gmachu znajduje się dziś
tablica pamiątkowa ku czci Korczaka.
1898-1904, studia na Wydziale Lekarskim Cesarskiego Uniwersytetu
Warszawskiego (wydział mieścił się w Pałacu Kazimierzowskim przy ulicy
Krakowskie Przedmieście), zwieńczone dyplomem lekarza 17 marca 1905.
1900, słuchacz tajnego "Uniwersytetu Latającego", nielegalnej wyższej
uczelni, na której wykładali wybitni uczeni polscy, profesorowie bez
katedr, zapewniający wiedzę na wyższym poziomie niż pozostający pod
kuratelą zaborczych władz carskich uniwersytet.
Debiut pisarski; współpraca z "Kolcami":
Humoreska Węzeł gordyjski, podpisana kryptonimem Hen. "Kolce. Tygodnik
humorystyczno-satyryczny" 1896 nr 39. Z pismem tym Henryk Goldszmit
współpracuje do 1904; ogłasza tam około 250 tekstów (humoreski,
felietony satyryczne) pod różnymi kryptonimami.
Wyróżnienie w konkursie
dramatycznym im. I.J. Paderewskiego:
W 1899 dramat Którędy?, nadesłany na konkurs pod pseudonimem Janasz
Korczak, otrzymał zaszczytne wyróżnienie.
Tekst dramatu nie dochował
się.
Współpraca z czasopismami (wymienione najważniejsze):
"Czytelnia dla Wszystkich. Tygodnik literacko-powieściowy dla rodzin
polskich", 1898-1901; ponad 150 tekstów podpisywanych kryptonimami i
pseudonimami, także powieść Dzieci ulicy w tygodniowym dodatku
powieściowym.
"Wędrowiec. Pismo ilustrowane". 1900; siedmioodcinkowy cykl artykułów na
tematy wychowania pod pseudonimem Janusz Korczak.
"Głos. Tygodnik naukowo-literacki, społeczny i polityczny". 1904-1905;
drobne teksty w rubryce Na mównicy (będącej trybuną ideową pisma),
krótkie reportaże, felietony, artykuły społeczno-polityczne, podpisywane
kryptonimami i pseudonimami; także powieść Dziecko salonu w odcinkach;
pismo zawieszone przez carską cenzurę.
"Przegląd Społeczny" (kontynuacja "Głosu" pod zmienionym tytułem).
1906-1907; "Społeczeństwo" (kontynuacja "Przeglądu Społecznego").
1907-1910.
Działalność społeczna:
1900-1915, członek Towarzystwa Kolonii Letnich; 1904 i 1907 wychowawca
bezpłatny na koloniach dla chłopców żydowskich ("Michałówka"), 1908 -
dla chłopców chrześcijańskich ("Wilhelmówka").
1902, działalność w bezpłatnych czytelniach Warszawskiego Towarzystwa
Dobroczynności, skupiającego przedstawicieli liberalnej inteligencji
warszawskiej.
1902, członkostwo Warszawskiego Towarzystwa Higienicznego, jednego z
nielicznych legalnych stowarzyszeń polskich prowadzących działalność
społeczno-oświatową.
1908, członkostwo Towarzystwa "Pomoc dla Sierot", od 1909 - zarządu
Towarzystwa, od 1910 - w komisji budowy gmachu Domu Sierot (położenie
kamienia węgielnego 14 czerwca 1911).
1911, współpraca z V Oddziałem Towarzystwa Kultury Polskiej, który po
rewolucji 1905 prowadził działalność oświatową w środowiskach
robotniczych (14 odczytów).
Praca lekarska:
Po otrzymaniu dyplomu, posada lekarza miejscowego w Szpitalu dla Dzieci
im. Bersonów i Baumanów w Warszawie przy ulicy Śliskiej 51. Szpital,
obliczony na 20-25 łóżek, przeznaczony był dla dzieci wyznania
mojżeszowego, leczył bezpłatnie, utrzymywał się z zapisów.
Współpraca z pismami "Krytyka Lekarska" (1906-1907), "Wiedza" (Obrazki
szpitalne, 1908-1909), "Medycyna i Kronika Lekarska" (1909-1910),
"Przegląd Pediatryczny" (1911). Odczyty z dziedziny pediatrii m.in. w
Stowarzyszeniu Akuszerek, w Związku Młodzieży.
Podróże:
1899 (lato), pobyt w Szwajcarii, głównie w Zurychu - śladami
Pestalozziego, także w Bazylei na Kongresie Syjonistycznym.
1907/1908 studia w Berlinie z pediatrii u prywatnych uczonych, praktyka
w klinikach dziecięcych. 1910, półroczny pobyt w Paryżu dla uzupełnienia
studiów medycznych.
1910, miesięczny pobyt w Londynie, zwiedzanie szkoły i przytułku dla
dzieci w Forest Hill.
Publikacje literackie:
Dzieci ulicy, 1901; Koszałki opałki (wybór felietonów z pisma "Kolce"),
1905; Dziecko salonu, 1906; Mośki, Joski i Srule, 1910; Józki, Jaśki i
Franki, 1911,
Sława, 1913.
Udział w wojnie rosyjsko-japońskiej:
1905, powołany na front dalekowschodni, jako poddany rosyjski, dociera z
wojskiem do Mandżurii; pełni służbę przy pociągach sanitarnych, nadsyła
dwie korespondencje z frontu ("Głos" 1905), wraca z frontu w marcu 1906.
W 1909 aresztowany z powodów politycznych; przebywa czas jakiś w jednej
celi z Ludwikiem Krzywickim, socjologiem i działaczem socjalistycznym.
W 1912 (7 października) rozpoczyna pracę jako Dyrektor Domu Sierot w
nowo wybudowanym gmachu przy ulicy Krochmalnej 92; za pracę tę nie
pobiera wynagrodzenia.
27 lutego 1913 - uroczyste otwarcie Domu nabożeństwem w sali
rekreacyjnej oraz przemówieniem kaznodziei Wielkiej Synagogi, Samuela
Abrahama Poznańskiego; Korczak wygłasza programową wypowiedź Ku otwarciu
Domu Sierot.
Publikacje literackie:
Bobo, 1914. Zawartość: Bobo (Studium-powiastka); Feralny tydzień (Z
życia szkolnego); Spowiedź motyla.
Publikacje pedagogiczne:
Jak kochać dziecko. Dziecko w rodzinie, 1919; Momenty wychowawcze, 1919,
Jak kochać dzieci. Internat. Kolonie letnie. Dom Sierot, 1920, Prawo
dziecka do szacunku, 1929.
Udział w wojnach:
1914 powołany do wojska rosyjskiego, służy jako ordynator polowy
szpitala wojskowego na Ukrainie; w czasie trzydniowego urlopu (1915)
jedzie do Kijowa, gdzie poznaje Marię Rogowską-Falską, późniejszą
dyrektorkę "Naszego Domu"; po demobilizacji z wojska (1917) udaje się
znów do Kijowa i podejmuje pracę lekarza pediatry w przytułkach dla
dzieci ukraińskich oraz psychologa w polskim przedszkolu.
Obserwuje rozgrywające się w tym mieście wydarzenia rewolucji
bolszewickiej 1917 i wojny domowej.
1919-1920 bierze udział w wojnie polsko-bolszewickiej w randze majora,
pracuje w wojskowych szpitalach epidemicznych, zaraża się tyfusem.
Chorego pielęgnuje matka, która zarażona - umiera (11 luty 1920).
Współpraca z czasopismami:
"W słońcu" (pismo dla dzieci) 1913-1926; publikuje tu m.in. fragmenty
gazetki tygodniowej Domu Sierot i felietony polityczne dla dzieci; "Głos
Nauczycielski" 1919; "Opieka nad Dzieckiem" 1923-1931; "Dos Kind"
(miesięcznik w języku żydowskim) 1924-1938, artykuły tłumaczone; "Szkoła
Specjalna" (kwartalnik) 1924/1925-1938/1939.
Działalność społeczno-oświatowa:
1919 współpraca z organizacjami: Centralny Komitet Pomocy dla Dzieci
(powołany w niepodległej Polsce dla pomocy dzieciom - ofiarom wojny);
Wydział Opieki nad Dzieckiem Robotniczym przy Centralnej Komisji
Związków Zawodowych; Fundacja Polsko-Amerykańskiego Komitetu Pomocy
Dzieciom, gdzie reprezentuje żydowskie instytucje pomocy; 1921
współinicjuje założenie Towarzystwa "Nasz Dom", mającego na celu
wspomaganie sierocińca dla polskich dzieci robotniczych "Nasz Dom" w
Pruszkowie; z sierocińcem tym, kierowanym przez Marię Falską,
współpracuje od 15 listopada 1919, współtworzy jego założenia
wychowawcze; w 1935 usuwa się ze współpracy z "Naszym Domem" (od 1930 w
nowym budynku na Bielanach w Warszawie), pozostając nadal członkiem
Towarzystwa.
Nauczanie:
1919-1923 wykłady z psychologii w żydowskiej szkole pielęgniarek dla
dzieci (kierowniczka - dr Anna Braude-Hellerowa).
1921 odczyt Wiosna i dziecko, inaugurujący cykl odczytów o dziecku,
organizowany przez Polsko-Amerykański Komitet Pomocy Dzieciom.
1922 współpraca z Państwowym Instytutem Pedagogiki
Specjalnej (dyrektorka - Maria Grzegorzewska)[do
1939]; 1927-1939 zajęcia w Studium Pracy Społeczno-Oświatowej
1922/1923 wykładowca w seminarium dla freblanek, organizowanym przez
żydowskie stowarzyszenie kulturalno-oświatowe "Tarbut".
1925/1926 wykładowca psychologii dziecka w Państwowym Seminarium dla
Nauczycieli Religii Mojżeszowej.
1929 wykłady pt. "Społeczeństwo dziecięce" w Studium Pracy
Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej.
1930 dwugodzinne zajęcia raz w tygodniu w Państwowym Instytucie
Nauczycielskim; odchodzi w 1935 na znak protestu przeciw odwołaniu przez
władze dyrektorki - Marii Grzegorzewskiej.
Publikacje literackie:
Król Maciuś Pierwszy, 1923; Król Maciuś na wyspie bezludnej, 1923;
Bankructwo Małego Dżeka, 1924; Kiedy znów będę mały, 1925; Bezwstydnie
krótkie, 1926; Prawidła życia. Pedagogika dla młodzieży i dorosłych,
1930.
9 października 1926 inauguracyjny numer "Małego Przeglądu", pisma dla
dzieci, pisanego przez same dzieci, drukowanego jako dodatek tygodniowy
do wydawanej w języku polskim żydowskiej gazety "Nasz Przegląd". Korczak
założył to pismo i prowadził je do 1930 (później redakcję przejął Igor
Newerly).
Grudzień 1934 inauguracja audycji radiowych dla dzieci w Polskim
Radiu, znanych jako gadaninki radiowe Starego Doktora; prowadził je
Korczak z przerwami do 1939 (niektóre audycje także dla dorosłych, w
1938 - powieść radiowa Moje wakacje).
Prace literackie:
1 października 1931 premiera dramatu Senat szaleńców w teatrze Ateneum w
Warszawie ze Stefanem Jaraczem w roli głównej; 1934 książkowa publikacja
powieści Kajtuś Czarodziej.
Przełom września i października 1934 pierwsza podróż do Palestyny,
lipiec-sierpień 1936 druga podróż; planowana - trzecia (na rok? na
stałe?) nie dochodzi do skutku z powodu wojny.
Współpraca z czasopismami (tłumaczenia):
"Olami" (Mój świat), 1935-1938; "Olami Hakatan" (Mój mały świat) 1936,
1938 - wydawane w Warszawie dwutygodniki w języku hebrajskim; [1]"Hechaluc
Hacair" (Młody Pionier), 1938-1939 i "Haszomer Hacair" (Młody Strażnik),
1938 - wydawane w Warszawie miesięczniki w języku hebrajskim.
Prace literackie:
Uparty chłopiec. Życie Ludwika Pasteura, 1938; Ludzie są dobrzy, 1938
(Biblioteka Palestyńska dla Dzieci); Trzy wyprawy Herszka, 1939
(Biblioteka Palestyńska dla Dzieci); Pedagogika żartobliwa. Moje
wakacje. Gadaninki radiowe Starego Doktora, 1939; Dzieci Biblii,
Mojżesz, tłumaczenie hebrajskie w czasopiśmie "Omer" (Tel Awiw) 1939.
W pierwszych dniach wojny zgłasza się do Służby Polskiego Radia,
wygłasza pogadanki dla dzieci, nawołuje do spokoju. Zabiega
niestrudzenie o społeczne wsparcie dla Domu Sierot, organizuje dla jego
pensjonariuszy kolonię letnią (czerwiec-lipiec 1940). W czasie
przesiedlenia Domu do getta zostaje aresztowany za nienoszenie nakazanej
Żydom przez władze okupacyjne opaski z gwiazdą Dawida (listopad 1940).
Przez miesiąc przebywa w więzieniu. Wraca do Domu Sierot znajdującego
się już w obrębie getta przy ulicy Chłodnej 33. W październiku 1941
następuje kolejne przesiedlenie Domu na ulicę Sienną 16 - Śliską 9. W
lutym 1942 Korczak podejmuje się dodatkowej opieki nad zaniedbanym
internatem dla sierot przy ulicy Dzielnej 39. Od maja do sierpnia tego
roku pisze Pamiętnik. 18 lipca odbywa się w Domu inscenizacja sztuki
Rabindranatha Tagore Poczta, która w zamyśle Korczaka ma przygotować
dzieci do godnej i świadomej śmierci. 22 lipca rozpoczyna się w getcie
akcja zagłady. 5 sierpnia Dom Sierot zostaje wyprowadzony na
Umschlagplatz; Korczak wraz z dziećmi i personelem odjeżdża wagonami do
obozu zagłady w Treblince.
|
|